خوانش معناشناسانه واژه «ریب» در قرآن بر اساس نظریه «ایزوتسو»

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار زبان و ادبیات عربی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه سمنان، سمنان، ایران.

2 استادیار زبان و ادبیات عربی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه سمنان، سمنان، ایران.

3 دانش آموخته کارشناسی ارشد رشته زبان و ادبیات عربی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه سمنان، سمنان، ایران.

10.22034/alls.2022.7259

چکیده

برای ترجمه بایستی معنای واژگان به‌دقت کشف شود و مترجم برای این کار باید از معناشناس کمک بگیرد. ایزوتسو برای استخراج معنای واژگان قرآنی به جست‌وجوی معنای این واژگان در شعر جاهلی پرداخت و روش‌های هفت‌گانه «تعریف بافتی»، «جانشینی واژگان»، «واژگان متضاد»، «میدان معنایی»، «صورت منفی واژگان»، «ترادف عبارات» و «کاربرد در بافت غیردینی» را به‌کار گرفت. پژوهش حاضر با روش توصیفی ـ تحلیلی به بررسی معناشناسانه واژه «ریب» با بهره‌گیری از چهار شیوه نخست می‌پردازد. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد واژه «ریب» در شعر جاهلی به‌همراه دنباله‌هایی همچون «منون»، «حوادث»، «زمان» و «دهر» به‌معنای مرگ، اتفاقات سخت، حادثه‌های ناخوشایند و ازاین‌دست کاربرد داشته است، اما در قرآن یک بار عبارت «ریب المنون» دیده می‌شود. در میان مفاهیم دینی و اعتقادی، واژه «ریب» در قرآن کاربردهایی دارد که معنای درست آن شک از روی دشمنی و کینه‌توزی است؛ بنابراین به منظور انتقال کامل آحاد معنایی به زبان مقصد، افزودن دنباله توصیفی «کینه‌توزانه» برای آن پیشنهاد شده ‌‌است.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. قرآن کریم.
  2. ابن‌فارس، احمد‏. (1404ق). مقاییس اللغة (مصحح: عبدالسلام محمد هارون). مکتب الأعلام الإسلامی.
  3. ابن‏ابى‏زمنین، محمدبن‌عبدالله. (1424ق). تفسیر ابن‌‌ابى ‌زمنین. دار الکتب العلمیة.
  4. ابن‌سعد‌، عمرو. (1998م). دیوان المرقشین (محقق: کارین صادر). دار صادر.
  5. ابن‏عاشور، محمدبن‌طاهر. (1420ق). تفسیر التحریر والتنویر. مؤسسه التاریخ العربی.
  6. ابن‏عرفه، محمدبن‌محمد. (2008م). تفسیر ابن‌عرفة. دار الکتب العلمیة.‏
  7. ابوالسعود، محمدبن‌محمد. (1983م). إرشاد العقل السلیم إلى مزایا القرآن الکریم. دار إحیاء التراث العربی‏.
  8. ابوبکر محمد، أسماء. (1998م). دیوان عروة‌بن‌الورد العبسی. دارالکتب العلمیة.
  9. ابوحیان، محمدبن‌یوسف. ‏(1420ق). البحر المحیط فی التفسیر. دار الفکر‏.
  10. الثوینی، حمید آدم، و عواد، کامل سعید. (1984). دیوان سلیک‌بن‌سلکة. العانی.
  11. امانی، رضا. (1393ش). نقد ترجمه‌های الهی ‌قمشه‌ای، فولادوند و خرّمشاهی از قرآن بر اساس تجزیه بر آحاد واژگان (بررسی موردی واژه‌های «ریب»، «ذبح» و «خشیة» در سوره بقره)، پژوهش‌های ترجمه در زبان و ادبیات عربی، 10، 11ـ32.
  12. ایزوتسو، توشیهیکو. (1394ش). مفاهیم اخلاقی دینی قرآن مجید (مترجم: فریدون بدره‌ای). فرزان روز.
  13. ایزوتسو، توشیهیکو. (1396ش). خدا و انسان در قرآن (مترجم: احمد آرام). شرکت سهامی انتشار.
  14. بدیع‌یعقوب، امیل. (1411ق). دیوان الحارث‌‌بن‌‌حلزة. دار الکتب العربی.
  15. التهانوى، محمدعلى. (1996م). کشاف اصطلاحات الفنون والعلوم. مکتبة لبنان ناشرون‏.
  16. جلالوند، بهزاد، و علوی‌مهر، حسین. (1400ش). ارتباط معنایی تقوا و ریب در آیه دو سوره بقره. سراج منیر.
  17. الجوزیة، ابن‌قیّم. (بی‌تا). بدائع الفوائد. دار عالم الفوائد.
  18. حائرى طهرانى، على. (1338ش). مقتنیات الدرر. دار الکتب الإسلامیة.
  19. حسن‌فاعور، علی. (1408ق). دیوان زهیر‌‌بن‌أبی سلمی. دار الکتب العلمیة.
  20. خازن، على‌بن‌محمد. (1415ق). لباب التأویل فی معانی التنزیل‏. دار الکتب العلمیة‏.
  21. خطیب شربینى، محمدبن‌احمد. (1425ق). السراج المنیر (محقق: ابراهیم شمس‏الدین). دار الکتب العلمیة‏.
  22. دینورى، عبدالله‌بن‌محمد. (1424ق). الواضح فی تفسیر القرآن. دار الکتب العلمیة‏.
  23. زمخشرى، محمودبن‌عمر. (1407ق). الکشاف (محقق: مصطفى حسین‌احمد). دار الکتب العربی‏.
  24. سبزوارى، محمد. (1406ق). الجدید فی تفسیر القرآن المجید. دار التعارف.‏
  25. سلطان‌على‏شاه، سلطان‌محمدبن‌حیدر. (1372ش). بیان السعادة فی مقامات العبادة (مترجم: محمد رضاخانى، و حشمت‌الله ریاضى). سر الأسرار.
  26. سمین، احمدبن‌یوسف‏. (1414ق). الدر المصون فی علوم الکتاب المکنون. دار الکتب العلمیة.‏
  27. سیواسى، احمد‌بن‌محمود. (1427ق). عیون التفاسیر (محقق: بهاءالدین دارتما). دار صادر.
  28. صادقى تهرانى، محمد. (1388ش). ترجمان فرقان. شکرانه‏.
  29. صادقى تهرانى، محمد. (1406ق). الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن والسنة. فرهنگ اسلامى‏.
  30. صافى، محمود. (1418ق). الجدول فی إعراب القرآن. دار الرشید.
  31. طباطبایى، سیدمحمدحسین‏. (1390ق). المیزان فی تفسیر القرآن. مؤسسة الأعلمی‏.
  32. طبرانى، سلیمان‌بن‌احمد. (2008). التفسیر الکبیر. دار الکتاب الثقافی‏.
  33. طبرسى، فضل‌بن‌حسن‏. (1372ش). مجمع البیان (مترجم: فضل‏الله یزدى طباطبایى، و هاشم رسولى). ناصر خسرو.
  34. طریحی، فخر الدین‌بن‌محمد‏. (1375ش). مجمع البحرین. مرتضوی‏.
  35. طوسى، محمدبن‌حسن‏. (بی‌تا). التبیان فی تفسیر القرآن (محقق: احمدحبیب عاملى). دار إحیاء التراث العربی.‏
  36. عسکری، حسن‌بن‌عبدالله. (1400ق). الفروق فی اللغة. دار الآفاق الجدیدة.
  37. عطاءاله، محسن، و موسوی، سیدرسول. (1394ش). مفهوم‌شناسی ریب در قرآن و روایات اهل بیت. تفسیر اهل بیت‰. 1، 105ـ122.
  38. عکاشه، محمود. (1396ش). درآمدی بر معناشناسی عربی (مترجم: جواد اصغری، و عدنان طهماسبی، و جعفر قمری). جهاد دانشگاهی.
  39. علوان، عبدالله‌بن‌ناصح‏علوان. (1427ق). إعراب القرآن الکریم. دار الصحابة للتراث‏.
  40. فخر رازى، محمدبن‌عمر. (1420ق). التفسیر الکبیر. دار إحیاء التراث العربی‏.
  41. فضل‌الله، محمدحسین‏. (1419ق). من وحى القرآن. دار الملاک‏.
  42. قرائتى، محسن‏. (1388ش). تفسیر نور. مرکز فرهنگى درس‌هایى از قرآن‏.
  43. کرباسى، محمدجعفر. (1422ق). إعراب القرآن. دار و مکتبة الهلال.‏
  44. ماتریدى، محمدبن‌محمد. (1426ق). تأویلات أهل السنة (محقق: مجدى باسلوم). دار الکتب العلمیة.
  45. مشهدی، مصطفی‌محمدحمید. (2018م). الترادف فی القرآن (الریب و الشک و الظنّ أنموذجا) (مترجم: عباس اسماعیلی‌زاده). دانشگاه فردوسی.
  46. مصطاوی، عبدالرحمن. (1425ق). دیوان إمرئ‌ القیس. دارالمعرفة.
  47. مغنیه، محمدجواد. (1424ق). التفسیر الکاشف. دار الکتاب الإسلامی.‏
  48. مقاتل‌بن‌سلیمان. (1423ق). تفسیر مقاتل (محقق: عبداللّه محمود شحاته). دار إحیاء التراث العربی.
  49. مکارم شیرازى، ناصر. (1371ش). تفسیر نمونه. دار الکتب الإسلامیة.
  50. ملکى‌ میانجى، محمدباقر. (1414ق). مناهج البیان فی تفسیر القرآن. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى.
  51. میدانى، عبدالرحمن‌حسن‌حبنکه. (1361ش). معارج التفکر ودقائق التدبر. دار القلم.
  52. النحاس، أبوجعفر احمدبن‌محمد. (1421ق). إعراب القرآن (محقق: عبدالمنعم خلیل‌ابراهیم). دار الکتب العلمیة.‏
مطالعات زبان و ادبیات عربی
دوره 1، شماره 1 - شماره پیاپی 1
بهار و تابستان 1402
خرداد 1402
صفحه 43-66

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار