تطور علم بدیع در صد سال اخیر حوزه علمیه قم (مطالعه موردی آرایه تشابه الاطراف در المیزان)

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته سطح یک حوزه، علمیه قم، قم، ایران.

2 دانشیار گروه معارف اسلامی، دانشکده ادبیات و زبان‌های خارجی، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران.

10.22034/alls.2022.14916.1067

چکیده

حوزه علمیه قم در صد سال اخیر ابتکارات و نظریه هایی را در شاخه های مختلف علوم اسلامی ارائه کرده است. یکی از دانش هایی که حوزه علمیه قم در صد سال اخیر در آن صاحب نوآوری بوده است، دانش بدیع است. آرایه تشابه الاطراف از آرایه هایی است که علاوه بر کارکرد زیبایی شناختی از کارکرد معناشناختی نیز برخوردار است. این کارکرد معناشناختی آنگونه است که غفلت از آن موجب کج فهمی برخی مفسران شده است. در میان تفسیرهایی که در صد سال اخیر در حوزه علمیه قم به نگارش درآمده است می‌توان به المیزان فی تفسیر القرآن و تفسیر سوره حمد اشاره کرد. در میان این آثار کتاب المیزان از جمله آثاری است که در آن نه تنها از دانش های ادبی در فرایند فهم متن استفاده شده است بلکه صاحب اثر در مسائل ادبی استفاده شده، دارای نوآوری نیز می‌باشد. نوآوری های علامه طباطبایی در المیزان قابلیت رقابت با سایر نظریات جدید زبانشناسی در جهان را دارد. از نوآوری های علامه طباطبایی در المیزان توجه به کارکرد معناشناختی آرایه تشابه الاطراف در فرایند تفسیر و فهم متن است. هرچند به صورت پراکنده پیش از علامه نیز توجه به کارکرد معنایی این آرایه رائج بوده است اما به مثابه یک روش در فرایند تفسیر و فهم متن در نیامده بوده و همچنین معانی آن و کیفیت تاثیر آن نیز کشف نشده بود. بنابر این می‌‫‪‎‌‌‌‌توان استفاده از کارکرد معنایی آرایه تشابه الاطراف و کشف معانی آن را از نوآوری های صد سال اخیر حوزه علمیه قم ب

کلیدواژه‌ها

این مقاله با حمایت دبیرخانه دائمی کنگره یک‌صدمین سالگشت باز تأسیس حوزۀ علمیه قم و دستاوردها و نکوداشت آیت الله العظمی حاج شیخ عبدالکریم حایریŠ تألیف شده است.

مراجع

  1. قرآن کریم ترجمه ناصرمکارم شیرازی.
  2. ابن عاشور، محمدطاهر. (1420ق). تفسیر التحریر و التنویر. مؤسسة التاریخ العربی.
  3. ابن عربشاه، ابراهیم‌بن‌محمد. (بی‌تا). الأطول شرح تلخیص مفتاح العلوم. دار الکتب العلمیة.
  4. ابن یعقوب مغربی، احمد‌بن‌محمد. (بی‌تا). مواهب الفتاح فی شرح تلخیص المفتاح. دار الکتب العلمیة.
  5. ابوحیان، محمد‌بن‌یوسف. (1420ق). البحر المحیط فی التفسیر. دار الفکر.
  6. أنیس، عبدالحکیم. (1423ق). البحوث أضواء علی ظهور علم المناسبة القرآنیة. الأحمدیة.
  7. بقاعی، ابراهیم‌بن‌عمر. (1427ق). نظم الدرر فی تناسب الآیات و السور. دار الکتب العلمیة. منشورات محمدعلی بیضون.
  8. تفتازانی، مسعود‌بن‌عمر. (بی‌تا، الف). مختصر المعانی. دار الفکر.
  9. تفتازانی، مسعود‌بن‌عمر. (بی‌تا، ب). کتاب المطول و بهامشه حاشیة السید میر شریف. مکتبة الداوری.
  10. حر عاملی، شیخ ابو جعفر. (1403ق). الفوائد الطوسیة. المطبعة العلمیة.
  11. خطیب قزوینی، محمد‌بن‌عبدالرحمن. (بی‌تا). الأیضاح فی علوم البلاغة المعانی و البیان و البدیع. دار الکتب العلمیة.
  12. رجبی، محمود. (1379). روش‌شناسی تفسیر قرآن کریم. الهادی.
  13. زمخشری، محمود‌بن‌عمر. (1408ق). الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل و عیون الأقاویل فی وجوه التأویل. دار الکتب العربی.
  14. سبکی، علی‌بن‌عبدالکافی. (بی‌تا). عروس الأفراح فی شرح تلخیص المفتاح. المکتبة العصریة.
  15. سیوطی، عبدالرحمن‌بن‌ابی‌بکر. (1421ق). الإتقان فی علوم القرآن. دار الکتب العربی.
  16. سیوطی، عبدالرحمن‌بن‌ابی‌بکر. (1426ق). مراصد المطالع فی تناسب المقاطع و المطالع. مکتبة دار المنهاج للنشر و التوزیع.
  17. سیوطی، عبدالرحمن‌بن‌ابی‌بکر. (بی‌تا). معترک الأقران فی إعجاز القرآن. دار الفکر العربی.
  18. سید قطب، ابراهیم حسین الشاربی. (1425ق). فی ظلال القرآن. دار الشروق.
  19. طباطبایی، سیدمحمدحسین. (1390). المیزان فی تفسیر القرآن. مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
  20. عشایری منفرد، محمد. (بی‌تا). بلاغت کاربردی. بی‌چا.
  21. فخر رازی، محمد‌بن‌عمر. (1420ق). التفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب). مکتب تحقیق دار احیاء التراث العربی.
  22. قرطبی، محمد‌بن‌احمد. (1364). الجامع لأحکام القرآن. ناصر خسرو.
  23. کفعمی عاملی، شیخ ابراهیم. (بی‌تا). المقام الأسنی فی تفسیر الأسماء الحسنی. مؤسسة قائم آل محمد‰.
  24. مجاهد، سیدمحمد. (بی‌تا). مفاتیح الأصول. مؤسسة آل البیت‰.
  25. مراغی، احمد مصطفی. (بی‌تا). علوم البلاغة البیان و المعانی و البدیع. دار الکتب العلمیة.
  26. مدنی، علیخان‌بن‌احمد. (1388). أنوار الربیع فی أنواع البدیع. مطبعة النعمان.
  27. مطلوب، احمد. (بی‌تا). معجم المصطلاحات البلاغیة و تطورها. مکتبة لبنان ناشرون.
  28. وحید بهبهانی، محمدباقر. (1415ق). الفوائد الحائریة. مجمع الفکر الإسلامی.
  29. هاشمی، احمد. (1381). جواهر البلاغة. مرکز مدیریت حوزه علمیه قم.
مطالعات زبان و ادبیات عربی
دوره 1، شماره 2 - شماره پیاپی 2
پاییز و زمستان 1402
شهریور 1402
صفحه 23-42

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار