ارزیابی ترجمه‌های فارسی معاصر قرآن کریم از معنای مشتقات ریشۀ «ح-س-ب»

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آیت‌الله بروجردی (ره)، لرستان، بروجرد، ایران.

2 استادیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آیت‌الله بروجردی (ره)، بروجرد، ایران

3 دانشجوی کارشناسی ارشد رشته علوم قرآن و حدیث دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آیت‌‍الله بروجردی (ره)، بروجرد، ایران.

10.22034/alls.2025.21303.1136

چکیده

ریشه «ح-س-ب» و مشتقات آن از جمله ساخت‌های پیچیده و دشوار در قرآن کریم به شمار می‌آیند که مترجمان فارسی معاصر در ترجمه آن‌ها با چالش‌های معنایی متعددی روبه‌رو بوده‌اند. این پژوهش با رویکردی توصیفی-تحلیلی، به بررسی دقیق معنای مشتقات این ریشه و ارزیابی ترجمه‌های فارسی معاصر قرآن، به‌ویژه ترجمه‌های فولادوند، مکارم‌شیرازی، یزدی، حدادعادل، انصاریان و کوشا، پرداخته است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که مترجمان فارسی برای ۱۰۹ کاربرد قرآنی این ریشه، معادل‌هایی متنوع همچون «اندیشیدن»، «انگاشتن»، «گمان کردن»، «پنداشتن»، «عذاب»، «آفت»، «حساب دقیق»، «حسابرسی»، «پاداش دادن»، «بسنده»، «کافی» و... ارائه کرده‌اند. تحلیل‌ها حاکی از آن است که مهم‌ترین عامل مؤثر در معنایابی ریشه «ح-س-ب»، ساخت‌های صرفی آن است. در این ریشه، سه ساخت اصلی «حُسبان» به معنای «شمردن»، «حِسبان» به معنای «پنداشتن» و «حَسْب» به معنای «بس» وجود دارد که از آن‌ها هفت ساخت در قرآن انعکاس یافته است. تفاوت‌های ساختی میان این هفت شکل، موجب شکل‌گیری معانی و ترجمه‌های متنوع و گاه متفاوتی از ساخت اصلی شده است. برخی از مترجمان یادشده به این تفاوت‌ها توجه کافی نداشته‌اند و در نتیجه، ترجمه‌هایی ناقص یا نادرست ارائه داده‌اند. در این میان، ترجمه‌های فولادوند نسبت به سایر مترجمان، عملکرد بهتری داشته و دقیق‌تر ارزیابی شده‌اند.
 

تازه های تحقیق

 

 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [العربیة]

تقییم الترجمات الفارسیة المعاصرة للقرآن الکریم لمعانی مشتقات الجذر "ح-س-ب"

نویسندگان [العربیة]

  • محسن فریادرس 1
  • مریم نظربیگی 2
  • مرادی مرادی 3
1 أستاذ مشارک فی قسم علوم القرآن والحدیث بجامعة آیة الله البروجردی (ره)
2 أستاذ مشارک فی قسم علوم القرآن والحدیث بجامعة آیة الله البروجردی (ره)
3 طالبة دراسات علیا فی مرحلة الماجستیر بقسم علوم القرآن والحدیث فی جامعة آیة الله بروجردی
چکیده [العربیة]

یُعدّ الجذر "ح-س-ب" ومشتقاته من التراکیب القرآنیة المعقّدة التی واجه مترجمو اللغة الفارسیة المعاصرون تحدیات دلالیة متعدّدة فی ترجمتها. تناولت هذه الدراسة، بالمنهج الوصفی التحلیلی، المعنى الدقیق لمشتقات هذا الجذر، مع تقییم الترجمات الفارسیة المعاصرة للقرآن الکریم، وتحدیدًا ترجمات: فولادوند، ومکارم شیرازی، ویزدی، وحداد عادل، وأنصاریان، وکوشا. تشیر نتائج البحث إلى أن المترجمین الفرس قدّموا مقابلات دلالیة متنوّعة لـ 109 موضعًا قرآنیًا ورد فیه هذا الجذر، شملت معانی مثل: "الاعتقاد"، "الظن"، "التفکیر"، "الحساب الدقیق"، "المحاسبة"، "المکافأة"، "الکفایة"، "البلاء"، "العذاب"، وغیرها. وتُظهر التحلیلات أن العامل الأکثر تأثیرًا فی تحدید معنى الجذر "ح-س-ب" هو بنیته الصرفیة؛ إذ توجد ثلاثة تراکیب رئیسیة له: "حُسبان" بمعنى العد، "حِسبان" بمعنى الظن، و"حَسْب" بمعنى الکفایة. وقد وردت فی القرآن سبعة تراکیب مشتقة من هذا الجذر، أدّت اختلافاتها الترکیبیة إلى تنوّع المعانی وتباین الترجمات، أحیانًا بعیدًا عن المعنى الهیکلی الأصلی. ولم ینتبه بعض المترجمین بما یکفی إلى هذه الفروقات، مما أدى إلى تقدیم ترجمات غیر دقیقة أو غیر مکتملة. وفی هذا السیاق، تبیّن أن أداء فولادوند کان الأفضل مقارنةً ببقیة المترجمین.
 

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • القرآن
  • الترجمات المعاصرة
  • الجذر «حسب»
  • حُسبان
  • حِسبان
  • حَسْب