کارکردشناسی نظریه عامل در علم نحو

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی

نویسندگان

1 گروه ادبیات عرب، دانشگاه المصطفی. مجتمع امام خمینی

2 دانشیار گروه قرآن و علوم، مجتمع آموزش عالی قرآن و حدیث، جامعه المصطفی العالمیه، قم، ایران.

10.22034/alls.2022.14200.1062

چکیده

نحو در قالب سنتی‌اش همواره روابط میان کلمه‌ها را در نظامی از عوامل و معمول‌ها به تصویر کشیده است. این نظام که با عنوان نظریه عامل از آن یاد می‌شود، در سده اخیر بارها هدف مناقشه بوده و به‌شدت به آن هجمه شده است. آثار دامنه‌دار این هجمه نه‌تنها در نظام آموزشی مقاطع راهنمایی، دبیرستان و دانشگاه، بلکه در میان حوزویان نیز به چشم می‌خورد. وجه مشترک انتقادها به نظریه عامل، این تصور است که پرداختن به نظام عامل و معمولی در آموزش نحو و تحلیل‌های نحوی، اگر مُخل آموزش و فهم تعابیر عربی نباشد، دست‌کم بی‌فایده است. مقاله پیش رو به دنبال عرضه کارکردهای نظریه عامل در تدریس نحو و درک دقیق‌تر تعابیر قرآنی است و ترسیم این کارکردها را اساسی‌ترین دفاع از نظریه مذکور می‌داند و در این راستا با استفاده از روش کتابخانه‌ای ـ اسنادی به گردآوری داده‌هایی پرداخته است که نشان می‌دهد دست‌کم برخی از نحویان متقدم به کارکردهای نظریه عامل در علم نحو نظر داشته‌اند و بر اساس آن به سازماندهی آموزش إعراب (ترکیب و تحلیل نحوی جملات) و ساماندهی آموزش قواعد نحوی پرداخته‌اند. افزون بر این، مقاله حاضر با ارجاع به نمونه‌هایی از آیات قرآن، کارکرد معناشناختی نظریه عامل را در درک دقیق‌تر تعابیر عربی بازنمایی کرده است.
 
 
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [العربیة]

منجزات نظریة العامل فی علم النحو

نویسنده [العربیة]

  • سیدحمید جزایری 2
1
2 جامعه المصطفی العالمیه
چکیده [العربیة]

لقد ساد الاعتقاد فی الإطار التقلیدی الموروث بأن النحو هو سلسلة من العلاقات بین الکلمات فی نظام العامل والمعمول. هذا النظام یذکر تحت عنوان نظریة العامل،وقد احتدم الجدل حوله فی القرن الاخیر وتعرض لحملة قاسیة من الردود، مازالت تداعیاتها قائمة فی النظام التعلیمی للمدارس المتوسطة والاعدادیة والجامعیة، بل حتی فی أوساط طلبة العلوم الدینیة، والوجه المشترک لهذه الحملة هو ان نظام العامل والمعمول یبدو عدیم الفائدة فی تعلیم النحو والتحلیل النحوی، هذا اذا لم یلحق خللا بتعلیم التعابیر العربیة وفهمها. هذا المقال بصدد استعراض ثمرات نظریة العامل فی تدریس النحو والفهم الصحیح للتعابیر القرآنیة، واستعراض هذه الثمرات هو عنصر اساسی فی الدفاع عن النظریة المذکورة .وبموازاة ذلک تم جمع العیّنات والمعلومات بمنهج مکتبی – وثائقی والتی تکشف عن أن بعض المتقدمین من علماء النحو کانوا علی اطلاع بثمرات نظریة العامل فی النحو . وعلی هذا الأساس قاموا بوضع نظام لتعلیم الإعراب (ترکیب وتحلیل الجمل نحویا) والقواعد النحویة، اضافة الی ذلک فقد تناول المقال الثمرات الدلالیة لنظریة العامل من خلال الارجاع الی نماذج من آیات الذکر الحکیم بهدف الوصول الی فهم دقیق للتعابیر العربیة.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • نظریة العامل
  • الاعراب
  • تعلیم النحو
  • فهم النص العربی