بررسی ترجمه قرآن بر اساس راهبرد بومی‌‌سازی و بیگانه‌‌سازی

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه مترجمی، مجتمع آموزش عالی زبان، ادبیات و فرهنگ شناسی، جامعه المصطفى العالمیه، قم، ایران.

10.22034/alls.2023.14941.1068

چکیده

شکی نیست یکی از دلایل ترجمه قرآن کریم، نیازهای بشر به‌خصوص فارسی‌زبان به آگاهی از کلام خداوند بود. رشیدالدین میبدی در اثر ارزشمند «کشف‌الأسرار و عدةالأبرار» به این فن دست یافته و برای نخستین‌بار قرآن را در سه بخش، ترجمه، تفسیر و تأویل کرده است. بیشتر پژوهش‌های درباره این اثر به بررسی بخش سوم پرداخته‌اند؛ بنابراین پژوهش حاضر به بررسی بخش نخست این تفسیر خواهد پرداخت و ارزیابی کیفیت ترجمه آن که همواره اهمیت ویژه‌ای داشته، بررسی و تحلیل خواهد شد. گفتنی است باتوجه به وجود نگرش‌های گوناگون نسبت به ترجمه و تفاوت برداشت‌ها از مفهوم کیفیت، تفاوت در راهبردهای ارزیابی، امری اجتناب‌ناپذیر است. یکی از این راهبردها، بومی‌سازی و بیگانه‌سازی است که از راهبردهای کلان ترجمه و هدف از آن برجسته‌سازی متن مقصد یا متن مبدأ می‌باشد. در پژوهش حاضر کوشیدیم این ترجمه بر پایه کشف نمادهای راهبرد بومی‌سازی یا بیگانه‌سازی در ترجمه مزبور با روش توصیفی و تحلیلی استوار گردد. برآیند پژوهش نشان می‌دهد در میان نمادهای بومی‌سازی، بسط، گسترش، تصریح، هنجارگرایی و ترادف و در میان نمادهای بیگانه‌سازی، هنجارگریزی، رعایت‌نکردن اصل یکنواختی، وام‌گیری، معادل‌یابی ناهمگون اتصال ساختاری متن و ترجمه ناقص، بیشترین کاربرد را دارند. با کشف این نمادها روشن می‌شود نوعی تعادل میان آنها حکمفرماست و سمت و سوی ترجمه نیز به هیچ‌یک از راهبردها گرایش داده نشده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [العربیة]

دراسة ترجمة القرآن على أساس استراتیجیة التوطین و التغریب

نویسنده [العربیة]

  • أنور پنام
چکیده [العربیة]

مما لا شک فیه أن أحد أسباب ترجمة القرآن کان حاجة البشر، وخاصة الناطقین بالفارسیة، إلى معرفة کلام الله. لقد حقق رشید الدین المیبدی فی تفسیره  القیم  هذا المشروع، ولأول مرة قام بترجمة القرآن وتفسیره ضمن ثلاث مراحل. تناولت معظم الأبحاث المعنیة بهذا التفسیر المرحلة الثالثة، لذا فإن البحث الراهن سوف یتناول المرحلة الاولی من هذا التفسیر وسیتم تحلیل تقییم جودة ترجمته، والتی کانت دائمًا ذات أهمیة خاصة. تجدر الإشارة إلى أنه نظرًا لوجود مواقف مختلفة تجاه الترجمة والاختلاف فی التصورات لمفهوم الجودة، فإن الاختلاف فی استراتیجیات التقییم أمر لا مفر منه، وإحدى هذه الاستراتیجیات هی التوطین والتغریب، والغرض منه هو التأکید على النص الهدف أو النص الأصل. حاولنا فی هذا البحث تحلیل هذه الترجمة على أساس اکتشاف رموز التوطین أو التغریب فی الترجمة المذکورة بمنهج وصفی وتحلیلی. وقد تبین فی ختام البحث ان رموز التوطین الاکثر استخداما فی الترجمة هی:التبسیط، والتوسع، والتوضیح، والمعیاریة، والمرادف، وأما رموز التغریب الأکثر استخداما هی: غیاب المعیاریة، وعدم مراعاة مبدأ التوحید، والقرض، والتکافؤ غیر المناسب للربط الهیکلی فی النص، والترجمة غیر المکتملة، ویتضح من ذلک أن هناک نوعًا من التوازن بینهما، وعلیه لاتمیل الترجمة الی أی من تلک الاستراتیجیات.